Γρηγόρης Αυξεντίου: Όρθιος μέχρι τέλους!

Ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ Γρηγόρης Αυξεντίου υπήρξε η προσωποποίηση της πολεμικής αρετής, ένα γενναίο πρότυπο μαχητή ο οποίος θυσιάστηκε στον βωμό της ελευθερίας της Πατρίδος. Γεννήθηκε στις 22 Φεβρουαρίου του 1928 στο χωριό Λύση, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στην Λευκωσία και την Αμμόχωστο. Μετά την αποφοίτηση του από το Γυμνάσιο της Αμμοχώστου βρέθηκε στην Αθήνα το 1949 με σκοπό να σπουδάσει στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Αν και δεν επέτυχε στις εξετάσεις, κατατάχθηκε στον Ελληνικό Στρατό και πέρασε από την Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Πεζικού. Παράλληλα τον ενδιέφερε πολύ και η φιλολογία, την οποία μελετούσε προκειμένου να εισαχθεί στην Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών.

Απολύθηκε από τον στρατό ως Έφεδρος Ανθυπολοχαγός Πεζικού έχοντας υπηρετήσει στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Μετά το τέλος της θητείας του επέστρεψε στην Κύπρο τον Μάρτιο του 1953. Η μετέπειτα ζωή του, οι περιπέτειες του, η δράση του, τα οράματα του, ο θάνατος του, όλα φαίνονται να έχουν το στοιχείο του απροσδόκητου, του μοναδικού. Ο υπαρχηγός του ένοπλου αντιαποικιακού κινήματος της Κύπρου ήταν προορισμένος από την αρχή της ζωής του να πεθάνει στην πάλη της Ελευθερίας.

Ως την έναρξη του αγώνα ο Γρηγόρης Αυξεντίου, εφαρμόζοντας τις εντολές του Αρχηγού Γεωργίου Γρίβα, συγκρότησε και εκπαίδευσε τις ομάδες κρούσης του Τομέα Αμμοχώστου. Όπως όριζαν οι προσταγές της οργάνωσης για λόγους προστασίας, ο Αυξεντίου έλαβε το ψευδώνυμο «Ζήδρος» με το οποίο και πέρασε στην ιστορία, εις μνήμην του ομώνυμου Μακεδόνα αρματολού του Ολύμπου και της Πίνδου, Πάνου Ζήδρου. Ήδη από τις αρχές του αγώνα η ομάδα του Αυξεντίου εκτέλεσε πολλές αποστολές προσβολής και καταστροφής βρετανικών στόχων. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου υπήρξε, από την πρώτη κι όλας νύχτα της δράσεως του, ο πρώτος καταζητούμενος από τις κατοχικές αρχές αγωνιστής της ΕΟΚΑ. Εν μέσω μαχών και καταδιώξεων, νυμφεύθηκε την εκλεκτή της καρδιάς του Βασιλική Παναγή, τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Το μυστήριο τελέστηκε υπό άκρα μυστικότητα, με μια διμοιρία συναγωνιστών να έχει ακροβολισθεί στα τριακόσια μέτρα περιμετρικά της μονής, δημιουργώντας ασπίδα ασφαλείας.

Στο τέλος του έτους ο Αυξεντίου, κατόπιν εντολής του Αρχηγού, μετέφερε την δράση του στους πρόποδες του Τροόδους. Στις αρχές Δεκεμβρίου του 1955 προσέβαλε και ανατίναξε τον ηλεκτρικό υποσταθμό στο χωριό Καρβουνάς, όπου τροφοδοτείτο με ρεύμα η ευρύτερη περιοχή καθώς και οι βρετανικές δυνάμεις που ενέδρευαν στις Πλάτρες. Αμέσως μετά από μια περιπέτεια υγείας την οποία βίωσε στην Λεμεσό, κατέφυγε στο Μοναστήρι του Μαχαιρά, όπου για λόγους ασφαλείας μεταμφιέστηκε σε μοναχό. Λίγες ημέρες αργότερα, βρετανικό απόσπασμα εκατόν είκοσι ανδρών εισέβαλε στην μονή και ανέκρινε τους μοναχούς, συμπεριλαμβανομένου και του Αυξεντίου, ο οποίος τους αντιμετώπισε με απόλυτη ψυχραιμία δίχως να προδώσει την ταυτότητα του.

Το καλοκαίρι του 1956 ο αγωνιστής το πέρασε κρυμμένος στο ορεινό χωριό Αγρός, καθώς λόγω του χειρουργείου στο οποίο είχε υποβληθεί δεν ήταν ακόμα σε θέση για πλήρη δράση. Στις αρχές του φθινοπώρου επέστρεψε ενεργά με ένα σχέδιο εκτεταμένων δολιοφθορών το οποίο περιελάμβανε μεταξύ άλλων επιθέσεις σε αστυνομικούς σταθμούς, ανατινάξεις οδικών αρτηριών στο Τρόοδος και χτυπήματα σε σταθμούς ηλεκτρικού ρεύματος. Κατά το πρώτο τρίμηνο του 1957 η ομάδα του και ο ίδιος καταδιώκονταν συνεχώς, ύστερα από αλλεπάλληλες προδοσίες. Ήταν προφανές πως υπήρχαν διαρροές από ρουφιάνους οι οποίοι κατέδιδαν τις κινήσεις του Γρηγόρη Αυξεντίου και των συμμαχητών του. Για λόγους ευελιξίας ο Αυξεντίου διέσπασε την ομάδα σε τρεις μικρότερες, ενώ ο ίδιος κράτησε κοντά του ελάχιστους άνδρες περιπλανώμενος στην περιοχή γύρω από το μοναστήρι του Μαχαιρά. Σε απόσταση από το μοναστήρι ενός χιλιομέτρου περίπου, κατασκεύασε ένα νέο κρησφύγετο, καλά καμουφλαρισμένο σε βουνοπλαγιά. Η ισχυρή του διαίσθηση τον προειδοποίησε για το επερχόμενο τέλος του, που έμελλε να είναι ηρωικό και αντάξιο της δράσης του.

Ξημερώνοντας η πρώτη ημέρα του Μαρτίου το 1957, ύστερα από προδοσία βρετανικές δυνάμεις εισέβαλαν εκ νέου στο Μοναστήρι του Μαχαιρά. Αφού χτύπησαν και κακοποίησαν τους μοναχούς, ερεύνησαν όλη την μονή ακόμα και κάτω από την Αγία Τράπεζα. Οι έρευνες κράτησαν δυο ολόκληρες ημέρες ακόμα και από αέρος όπου επιτηρούσαν δυο ελικόπτερα γύρω από την περιοχή. Ο Αυξεντίου και η ομάδα του παρακολουθούσαν τις κινήσεις των κατοχικών αρχών από το κρησφύγετο τους. Στις 3 Μαρτίου όλα έδειχναν ότι οι βρετανοί ήταν έτοιμοι να υποχωρήσουν, όταν έπειτα από βασανιστήρια, ο αγωγιάτης της μονής πρόδωσε τον Αυξεντίου και υπέδειξε στους εχθρούς την ακριβή τοποθεσία του κρησφύγετου, οδηγώντας τους στη περιοχή. Αρχικά αυτό δεν έγινε αντιληπτό, όμως ένας όλμος και ένα βαρελάκι κρυμμένα πίσω από έναν θάμνο κίνησαν τις υποψίες για το που ακριβώς βρισκόταν. Οι εχθροί εντόπισαν την είσοδο του κρησφύγετου και σε διάστημα ολίγων λεπτών το σημείο περικυκλώθηκε από βρετανικές δυνάμεις. Ο Αυξεντίου δίχως δεύτερη σκέψη διέταξε τους άντρες του να εξέλθουν και να παραδοθούν, ενόσω ο ίδιος θα έμενε πίσω να πολεμήσει μέχρι τέλους. Οι συναγωνιστές του Γρηγόρη αρνήθηκαν να αφήσουν τον αρχηγό τους, όμως εκείνος επέμεινε, με την εξής στιχομυθία να λαμβάνει χώρα:

–«Σύντροφοι, ο θεός να με βγάλει ψεύτη, προδοθήκαμε».
-«Αρχηγέ, μαζί σου και στον θάνατο».

Πριν ολοκληρωθεί η κουβέντα αυτή, οι στρατιώτες έφθασαν στην είσοδο του κρησφύγετου. Φώναξαν στους άνδρες να παραδοθούν, δίχως να λάβουν απάντηση, και ακολούθησε μια πολύωρη μάχη. Την ολιγομελή ομάδα των εθνικών πολεμιστών αποτελούσαν οι Ανδρέας Στυλιανού, Αυγουστής Ευσταθίου, Αντώνης Παπαδόπουλος και Φειδίας Συμεωνίδης, οι οποίοι έλαβαν την διαταγή να βγουν από το κρησφύγετο και να παραδοθούν. Ο Γρηγόρης Αυξεντίου όμως έμεινε και αντιμετώπισε μόνος επί δέκα ώρες τους εχθρούς, τραυματισμένος από θραύσμα χειροβομβίδας.
 Ο ίδιος ήταν αποφασισμένος να μην πέσει ζωντανός στα χέρια των Άγγλων, προτιμώντας την ένδοξη θυσία από την ταπείνωση της παράδοσης.

Ο Ζήδρος έμεινε μόνος του απέναντι στην τρίτη βρετανική ταξιαρχία πεζικού της Κύπρου. Ο Άγγλος ανθυπολοχαγός του ζήτησε να παραδοθεί, και ο Αυξεντίου αποκρίθηκε ηρωικά και λακωνικά: «Μολών Λαβέ. Αν έχετε καρδιά ελάτε». Όταν κάποιος δεκανέας πλησίασε προς την είσοδο, ο μαχητής της ΕΟΚΑ με μια ριπή τον φόνευσε επί τόπου. Οι βρετανοί απάντησαν ρίχνοντας χειροβομβίδα, με συνέπεια τον τραυματισμό του Αυξεντίου. Ζητήθηκε από τον αγωνιστή Αυγουστή Ευσταθίου να εισέλθει στην σπηλιά προκειμένου να διαπιστωθεί ότι ο Αυξεντίου ήταν νεκρός. Ο Ευσταθίου αφού επιβεβαιώθηκε ότι ο συναγωνιστής του ήταν ζωντανός, πήρε το όπλο του στο χέρι. Οι αμυνόμενοι έριξαν χειροβομβίδα και έβαλλαν κατά των πολιορκούντων Άγγλων. Ο Αυξεντίου και ο Ευσταθίου άνοιγαν πυρ μόνο όταν ο αντίπαλος προωθείτο για να μην γίνει άσκοπη χρήση πυρομαχικών, υπολογίζοντας να επιχειρήσουν έξοδο κατά την έλευση του σκότους. Νωρίς το μεσημέρι προσπάθησαν να διαφύγουν αλλά δυστυχώς χωρίς επιτυχία.

Από την άλλη πλευρά οι Βρετανοί εφάρμοζαν το δικό τους σχέδιο. Στρατιώτες τους άρχισαν να καταβρέχουν την περιοχή γύρω από το κρησφύγετο με βενζίνη. Ακολούθησε η ρίψη τριών εμπρηστικών βομβών με αποτέλεσμα το κρησφύγετο μέσα σε δευτερόλεπτα να λαμπαδιάσει. Οι φλόγες έκαιγαν και τους αγωνιστές. Ο Αυγουστής Ευσταθίου πετάχτηκε έξω, ενώ τα μαλλιά του είχαν αρπάξει φωτιά, απομακρύνθηκε και κρύφτηκε μέσα σε θάμνους, όμως λίγο αργότερα εντοπίστηκε και συνελήφθη. Ο Ζήδρος εμφανίστηκε καιόμενος σαν λαμπάδα στην είσοδο του κρησφύγετου , κρατώντας στο ένα του χέρι το αυτόματο του και με το άλλο να πετάει την στερνή χειροβομβίδα. Καιγόταν ολόκληρος, ενώ το ένα του πόδι είχε κοπεί από το γόνατο. Έπεσε στο χώμα μόνο όταν απέμεινε από αυτόν μια άμορφη μάζα. Ακόμα και τότε οι εχθροί φοβήθηκαν να τον πλησιάσουν και έστειλαν εκ νέου τον Ευσταθίου για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι τον θάνατο του υπαρχηγού της ΕΟΚΑ.

Ο θρυλικός Ζήδρος πολέμησε στο ολοκαύτωμα του Μαχαιρά μένοντας πιστός στις ιδέες του και στο όνειρο του για την Ένωση της Κύπρου με την Μητέρα Ελλάδα. Η θυσία του έμελλε να γραφτεί με ολόχρυσα γράμματα ως μια από τις πιο ένδοξες σελίδες της ελληνικής ιστορίας. Το κρησφύγετο της ύστατης μάχης του παραμένει ως σήμερα ο ιερότερος χώρος προσκυνήματος για όσους ακόμα λατρεύουν την ελευθερία, με τον ηρωικό του θάνατο να αποτελεί για πάντα το φωτεινό παράδειγμα για κάθε γνήσια Ελληνική ψυχή!

Πιερής Αυξεντίου: «Είμαι περήφανος γιατί έτυχε ο κλήρος στο παιδί μου να δώσει τη ζωή του για την ελευθερία της πατρίδας. Και σου έδωσα πατρίδα το πιο πολύτιμο πράγμα στο κόσμο: το ίδιο μου το παιδί… Ο γιος μου δεν ανήκει στην οικογένεια που τον εγέννησε, ούτε στο σπίτι που ανετράφη. Ανήκει σε ολόκληρη την Κύπρο και σε ολόκληρο τον Ελληνισμό…»

Μέτωπο Νεολαίας – Τομέας Ιστορίας